Cần thiết phải có cơ chế đặc thù cho phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo

Trong thời gian gần đây, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản, trong đó đề ra các nhiệm vụ, giải pháp để thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo như: Có cơ chế đột phá để thu hút, trọng dụng nhân tài, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển nhanh và bền vững (quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ XIII). Đại hội XIII cũng xác định nhiệm vụ: Đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thực hiện chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế; huy động, phân bổ, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực, tạo động lực để phát triển kinh tế nhanh và bền vững.
 

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy.
 

Thông qua việc rà soát các chủ trương, đường lối của Đảng tại các văn bản, Bộ Khoa học và Công nghệ nhận thấy có nhiều nội dung chưa phù hợp hoặc chưa được thể chế hóa tại các văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, trong bối cảnh khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đóng vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế - xã hội, việc hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm thúc đẩy lĩnh vực này là yêu cầu cấp thiết. 
 

 

Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai thi hành pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, một số nội dung chưa phù hợp với yêu cầu, đòi hỏi từ thực tiễn nhằm phát triển khoa học công nghệ, phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, việc xây dựng Nghị quyết của Quốc hội là cần thiết để thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, đồng bộ hóa các quy định pháp luật, tháo gỡ các vướng mắc, tạo hành lang pháp lý thuận lợi nhằm thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Việc xây dựng Nghị quyết nhằm thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, từ đó để tác động một cách tích cực, đưa hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự trở thành động lực để hoàn thành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đạt mục tiêu kép của quốc gia vào năm 2030 và 2045 như Đại hội XIII đã đề ra.
 

Phát biểu tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh đánh giá cao ý kiến góp ý của các đại biểu về nội dung dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết, Thứ trưởng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu, rà soát, chỉ quy định trong Nghị quyết những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội.
Thứ trưởng cho rằng, các trường hợp không áp dụng quy trình, thủ tục quy định tại Luật Đấu thầu quy định tại Điều 14 của dự thảo Nghị quyết cần được giới hạn phạm vi áp dụng, tiêu chí đối với những trường hợp cụ thể, có tính chất thật sự cần thiết. Tương tự, đối với các nhà thầu được hưởng ưu đãi trong lựa chọn nhà thầu, cũng cần quy định cụ thể, chặt chẽ hơn về các tiêu chí áp dụng.
 

 

Về tổ chức đổi mới sáng tạo, tổ chức hỗ trợ đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo quy định tại Điều 24 của dự thảo Nghị quyết, Thứ trưởng đề nghị bổ sung áp dụng một số chính sách cho hoạt động mua sắm đấu thầu phục vụ các dự án chuyển đổi số. Điều này cũng cần được quy định rõ về giới hạn, phạm vi, tiêu chí áp dụng chính sách dựa trên những đánh giá thực tế, khách quan về kinh nghiệm, trách nhiệm đối với tổ chức đổi mới sáng tạo, tổ chức hỗ trợ đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo và các tổ chức, cá nhân liên quan.
Về sử dụng kết quả khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Thứ trưởng cho rằng cần quy định rõ ràng, dễ hiểu hơn; đồng thời đề xuất hình thành cơ chế áp dụng phương thức hợp đồng nghiên cứu, sử dụng, phát triển ứng dụng…
Bên cạnh đó, Thứ trưởng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần bổ sung 1 số điều khoản về tổ chức thực hiện. Đây là lĩnh vực mang tính đặc thù nên cần được quản lý theo phương thức đặc thù. Cụ thể, cần có quy định về trách nhiệm của tổ chức khoa học công nghệ và cơ quan chủ quản của tổ chức có sử dụng ngân sách nhà nước; quy định về trách nhiệm hậu kiểm của cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành về thực hiện các cơ chế đó.